پراکسی زوم یکی از اندامکهای سلول است . شبیه لیزوزوم است اما دو تفاوت دارد . یک اینکه بجای دستگاه گلژی با روش جوانه زدن ( نام دیگه اش خودتکثیری ) از شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک بیدانه بوجود می آید . دوم اینکه بجای آنزیمهای هیدرولیز دارای آنزیمهای اکسیداز میباشد . آنزیمهای اکسیداز ، اکسیژن را با یونهای هیدروژنی که از مواد آلی داخل سلول بدست می آیند ترکیب می کند و (آب اکسیژنه) میسازند . نام دیگه اش (پراکسید هیدروژن) است . که به نوبه خود یک ماده بسیار اکسید کننده است . بهمراه آنزیم اکسید کننده دیگه ای بنام کاتالاز بسیاری مواد گوناگون که برای سلول سمی هستند را اکسیده می کند . برای مثال نیمی از الکلی که فرد در روزمره مینوشد توسط پراکسی زومهای سلولهای کبدی بیخطر میشود . کار بزرگ پراکسی زومهای سلولها کاتالیز اسیدهای چرب با زنجیره بلند میباشد . متابولیسم دو مرحله است : کاتابولیسم و آنابولیسم . کاتابولیسیم بمعنای تجزیه مولکولهای پیچیده و استفاده از انرژی و موادشان است . آنابولیسم بمعنای ساخت مواد تشکیل دهنده سلول از قبیل پروتئین و اسیدنوکلئیک با استفاده از موادی که بوسیله کاتابولیسم فراهم شده اند .
لیزوزوم اندامکی وزیکولی است که پس از جدا شدن از دستگاه گلژی بوجود میاد . آنزیمهای لیزوزوم توسط شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک ساخته شده و سپس از راه دستگاه گلژی وارد لیزوزوم میشوند . این آنزیمها ، هیدرولیز کننده (یعنی تجزیه کننده ) هستند . و سه نوع میباشند شامل : نوکلئازها، پروتئازها ، فسفولیپازها
آنزیمهای لیزوزوم در PH= 5 که اسیدی است بهترین انجام کار را دارند . لیزوزوم یک سیستم گوارش درون سلولی بوجود می آورد که به سلول امکان تجزیه و بیرون انداختن موادی را میدهد شامل : ساختارهای سلولی آسیب دیده ، ذرات غذایی بلعیده شده توسط سلول ، موادی که نیاز نیستند مانند باکتریها
لیزوزومها در نوعهای مختلف سلول متفاوتند اما بطور کلی دارای 250 تا 750 نانومتر کُلفتی هستند و ذرات کوچکی دارند که 5 تا 8 نانومتر کُلفتی دارند . آنزیمهای لیزوزوم در وزیکولهایی قرار دارند و در هر وزیکول 40 آنزیم قرار دارد . یک آنزیم هیدرولیزکننده میتواند یک ترکیب آلی را دو یا سه بخش نماید . به این روش که یک بخش ترکیب آلی را با بخش هیدروژن مولکول آب مخلوط می کند و بخش دیگر ترکیب آلی را با بخش هیدروکسیل مولکول آب مخلوط میکند . گلیکوژن ها به گلوکز هیدرولیز میشوند . پروتئینها به اسید آمینه هیدرولیز میشوند . لیپیدها به اسیدهای چرب و گلیسرول هیدرولیز میشوند . غشاء لیزوزوم مانع این میشود که آنزیمهای لیزوزوم که در مرکز لیزوزوم نگهداری میشوند با مواد دیگه سلول تماس یابند وموجب تجزیه مواد سلول شوند اما در برخی شرایط ، غشاء لیزوزوم خراش میشود و آنزیمها نشت می کنند و موجب تجزیه مواد آلی به مواد کوچک قابل انتشار مانند گلوکز و اسید آمینه میشوند .
دستگاه گلژی از اندامکهای سیتوپلاسم است . ارتباط نزدیکی با شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک دارد . غشاء دستگاه گلژی شبیه غشاء شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک صاف است . دستگاه گلژی ساخته شده از چهار لایه یا بیشتر که نازک و نرم هستند و انباشته از وزیکولهایی است که در کنار و یک جنب هسته قرار گرفته اند . دستگاه گلژی در سلولهای ترشحی نمایانتر و برجسته تر است . کار دستگاه گلژی وابسته و پیوسته با شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک است . موادی که در سلول ساخته میشوند و وارد شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک میشوند و در این شبکه به دام می افتند و در وزیکولهایی قرار داده میشوند تا منتقل شوند بطور پیوسته از این شبکه جدا شده و با دستگاه گلژی پیوست میشوند و رویشان پردازش انجام میشود و سپس وزیکولهای ترشحی ، لیزوزومها و سایر اجزای سیتوپلاسمیک را میسازند
سیتوپلاسم سلول تشکیل شده است از ماده ای ژل مانند زمینه ای که تویش ذرات و اندامک هایی پراکنده هستند . ذرات شامل : ریبوزوم ، دانه های گلیکوژن ، چربیهای خنثی کروی شکل ، وزیکولهایی که در سلول ساخته میشوند ، میباشد . اندامک ها شامل : شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک ، دستگاه گلژی ، میتوکندری ، لیزوزوم ، پراکسی زوم ، میباشد .
شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک یکی از اندامکهای سیتوپلاسم سلول است که ارتباط بخش های مختلف داخل سلول و ارتباط داخل سلول با بیرون سلول را برقرار میکند . این شبکه به مولکولهایی که در بخشهای مختلف سلول ساخته میشوند کمک می کند تا به محلهای هدف خود در داخل و بیرون سلول برسند . شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک تشکیل شده است از وزیکولها و توبولهایی که بهم پیوست هستند و یک سطح صاف را بوجود می آورند . غشاء شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک مانند غشاء سلول است که یک لایه دولایه ای لیپیدی است که در نقاط مختلفش تعداد زیادی مولکولهای بزرگ کروی شکل پروتئین انتگرال بیرون زده اند . مساحت شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک در برخی سلولها مثلا سلولهای کبدی میتواند 30 تا 40 برابر مساحت غشاء سلول باشد . فضای داخل توبولها و وزیکولهای شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک ماده ای نیمه مایع است که با مایع بیرون از این شبکه تفاوت دارد . فضای داخل شبکه رتیکولوم اندوپلاسمیک با فاصله بین دو لایه غشاء هسته ارتباط دارد . موادی که بخش های مختلف سلول ساخته میشوند وارد شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک شده و سپس به بخش های مختلف سلول فرستاده میشوند . موادی که وارد شبکه شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک میشوند بدام می افتند و در وزیکولهایی قرار داده میشوند . سطح گسترده شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک و سیستم های چند آنزیمی که بهش پیوست هستند مکانیسمی برای بخشی بزرگ از فعالیتهای متابولیسمی سلول بوجود می آورند . شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک دو بخش دارد : یکی بدون دانه و یکی با دانه . به بخش زیادی از شبکه رتیکولوم آندوپلاسمیک تعداد زیادی ذرات دانه ای بنام ریبوزوم پیوست است که این بخش شبکه آندوپلاسمیک خشن یا زبر یا دانه دار نام دارد . ریبوزومها از پروتئین و RNA تشکیل شده اند و کار ریبوزومها ساخت مولکلوهای پروتئین است . بخشی از شبکه رتیکولوم آندوپلاسمی هیچ ریبوزومی بهش پیوست نیست که شبکه آندوپلاسمی صاف یا بیدانه نام دارد و لیپیدهای اصلی را میسازد و نیز فرآیندهای دیگه که سلول با آنزیم های داخل شبکه ای رشد می نماید را بوجود می آورد .
همه مواد سازنده سلول رویهم پروتوپلاسم نام دارند و بطور کلی پنج ماده میباشند : آب ، الکترولیت ، لیپید ، پروتئین ، کربوهیدرات
آب فراوانترین جزء سازنده سلول است و بیشتر سلولها از 70 تا 85 درصد آب ساخته شده اند بجز سلولهای چربی که 95 درصد از تری گلیسرید ساخته شده اند . بیشتر مواد در سلول در آب محلول هستند و برخی بروی آب شناورند . واکنش های متابولیسم سلول یا بین مواد محلول و یا بین مواد شناور و یا بین غشاءها بوجود میاد
یون نام دیگه اش الکترولیت است و نام دیگه اش مواد معدنی است . یونها برای واکنش های متابولیسم کاربری دارند و برای سیستمهای کنترلی بدن و انتقال سیگنالهای عصبی در رشته های عصبی و در رشته های عضلانی ضروریند. پروتئینهای انتقال دهنده غشاء سلول انتخابی رفتار می کنند بنابراین چگالی یونهای داخل و خارج سلول تفاوت دارد . یونهای داخل سلول شامل : سدیم ، کلر ، بیکربنات – یونهای خارج سلول شامل : سدیم ، منیزیم ، فسفات میباشند .
کربوهیدراتها نقش مهمی در سلول ایفا می کنند برای فراهم نمودن انرژی سلول و بعنوان نقش ساختاری که در سلولهای گلیکوپروتئین دارند . در سلول انبارهایی بزرگ از کربوهیدراتها وجود دارد . کربوهیدرات بشکل گلوکز محلول در مایع خارج سلولی همیشه در دسترس سلول قرار دارد . یک درصد سلول کربوهیدرات است و در سلولهای عضلانی سه درصد و در سلولهای عصبی تا 6 درصد افزایش می یابد . مقدار کمی کربوهیدرات بشکل پلیمر نامحلول گلیکوژن وجود دارد که منبع انرژی فوری ذخیره سلول است تا هرگاه نیاز بود به مونومر تجزیه شده و انرژی مورد نیاز سلول را فراهم نماید .
لیپیدها : لیپید همان چربی است . لیپیدها انواع مختلفی دارند اما از این جنبه که همه در تجزیه کننده های چربی تجزیه میشوند همه به این نام خوانده میشوند . دو نوع از لیپیدها که در سلول بیشتر هستند و دو درصد سلول را تشکیل میدهند فسفولیپید و کلسترول میباشند . نوع سوم لیپید که مقدارش در سلول زیاد است تری گلیسرید است . غشاء سلول و هسته سلول اندامک های سلول از لیپید است و بهش ویژگی نفوذناپذیری نسبت به آب و مواد محلول در آب میدهند. سلولهای چربی 95 درصد از تری گلیسرید تشکیل شده اند که منبع اصلی ذخیره انرژی بدن هستند تا هر کجای بدن نیاز بود تجزیه شده و انرژی را فراهم نمایند .
